[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Minê³o lat kilka, zanim „imperatorowa” mog³a spróbowaæ ponownie fortuny wojennej na Ba³kanie, ale Krym i stepy perekopskie wschodniej Bessarabji zagarniêto zaraz w 1783 roku.Pierwszym wielkorz¹dc¹ Krymu zosta³ Potemkin, otrzymawszy za swe zas³ugi w tej sprawie przydomek „Taurydzkiego”.Zanios³o siê na nowo na koalicjê przeciw Rosji w r.1786, po œmierci Fryderyka W.Minister Fryderyka Wilhelma II, Hertzberg, zd¹¿y³ ju¿ porozumieæ siê z Anglj¹, Szwecj¹, Turcj¹, a rozpocz¹³ te¿ zabiegi o Polskê.Stanis³aw August by³ jednak za przymierzem z Rosj¹, przeciw Prusom raczej.Wyjecha³ na spotkanie zwiedzaj¹cej Krym Katarzyny do Kaniowa, ofiaruj¹c jej posi³ki polskie w tej myœli, ¿e w ten sposób uzyska jej zgodê na pomno¿enie armji, w czem atoli zawiód³ siê.Nietylko malowany król os³abionej Polski jeŸdzi³ za caryc¹ z uni¿on¹ suplik¹; w Chersonie czeka³ na ni¹ Józef II, towarzyszy³ w ca³ej triumfalno-demonstracyjnej podró¿y po Krymie i odprowadza³ potem a¿ do Po³tawy.Szwecja i Turcja uderzy³y z dwóch stron na Rosjê, Prusy zaœ i Anglj¹ gotowa³y siê zawtórowaæ im, podczas gdy Józef II, zaskoczony powstaniem w Brabancie, dopiero w lutym 1788 r.móg³ wyst¹piæ obok Rosji przeciwko su³tanowi.Zrazu nie mia³a Rosja szczêœcia; flota jej posz³a na dno od burzy morskiej, a wojska austrjackie, ustawione wzd³u¿ „Pogranicza wojskowego”, rozbite; ani zwyciêstwa Suwarowa w nastêpnym roku, ni zdobycie Oczakowa przez Potemkina nie zdo³a³y nadwerê¿yæ przewagi Turków w polu.Nie uda³ siê natomiast Gustawowi III szwedzkiemu pochód na Petersburg, a bitwa morska ko³o Helgolandu by³a nierozstrzygniêta.W Finlandji zatrzymywa³ siê zbyt d³ugo nad obleganiem twierdz, a tymczasem spisek szlachty zmusi³ go do powrotu do Szwecji.Pokonanym jednak nie by³, a móg³ staæ siê jeszcze groŸnym.Maj¹c dwie wojny równoczeœnie, a nadto od czerwca 1788 r.zwrócon¹ przeciw sobie, obwarowan¹ ju¿ przymierzami zaczepno-odpornemi, koalicjê pomiêdzy Prusami, Anglj¹ i Holandj¹, nie chcia³a Katarzyna nara¿aæ siê na wojnê z Polsk¹, która poci¹gnê³aby za sob¹ poruszenie wszystkich aljantów tamtego obozu.Obydwa obozy poczynaj¹ ubiegaæ siê o Polskê.Stanis³aw August by³ ci¹gle za rosyjskiem przymierzem, a Katarzyna ba³a siê je zawrzeæ, a¿eby nie nara¿aæ siê Prusom.Wœród takich okolicznoœci zebra³ siê Sejm Wielki.Pose³ pruski, Buchholz, wzywa³ do zrzucenia gwarancji rosyjskiej, zachêca³ do przeprowadzenia wszelkich reform, zarêczaj¹c imieniem swego króla, ¿e w razie wojny z Rosj¹ Prusy wystawi¹ 30.000 wojska na obronê Rzeczypospolitej.Gwarancjê zrzucono, a w listopadzie 1788 r.wys³ano notê z ¿¹daniem, ¿eby wojska rosyjskie by³y wycofane.Nawet Stanis³aw August przeszed³ do obozu antyrosyjskiego.Stanowisko Polski nie by³o obojêtnem, tem bardziej, ¿e z wiosn¹ 1789 r.zebrano ju¿ œrodki na 65.000 wojska.To te¿ wojska Katarzyny wycofa³y siê z Polski i Litwy, ¿eby nie wywo³ywaæ konfliktu zbrojnego, zw³aszcza, ¿e ju¿ nie tylko pruski, lecz i angielski pose³ w Warszawie pracowa³ nad wci¹gniêciem Polski do koalicji czynnej przeciw Rosji.Armjom rosyjskim powodzi³o siê coraz lepiej.Wojsko szwedzkie nie zdo³a³o wyl¹dowaæ na rosyjskiem wybrze¿u.Wobec tego Gustaw III w sierpniu 1790 r.zawar³ chêtnie pokój na warunkach status quo ante.W Turcji po zdobyciu Benderu przez Potemkina, a przez Suwarowa Izmai³a (ostatniej warowni na pó³nocnym brzegu Dunaju), jeszcze w 1789 r., nast¹pi³y dalsze zwyciêstwa Suwarowa pod Fokszanami i nad Rymnikiem, skutkiem czego zaj¹³ ca³¹ niemal Wo³oszczyznê.Ponios³a natomiast Katarzyna klêskê dyplomatyczn¹, zaszachowana przez Prusy z wyrafinowan¹ zaiste zrêcznoœci¹.Licytacja o polski sojusz trwa³a nadal.W pierwszej po³owie roku 1790 zachêca³ Fryderyk Wilhelm do wojny z Austrj¹, celem odzyskania Galicji, i osi¹gn¹³ swój cel.Józef II pogodzi³ siê nagle z Prusami, przyrzekaj¹c zerwaæ z Rosj¹.Nastêpca jego, Leopold II, niechêtny by³ dalszemu prowadzeniu wojny tureckiej i zawar³ w ci¹gu tego¿ jeszcze roku 1700 pokój w Sistowie.Wszystko zmierza³o do izolowania Rosji, a¿eby potem sk³oniæ j¹ do powolnoœci wzglêdem Berlina.Król pruski dawa³ uroczyste zapewnienia, ¿e dostarczy Polsce posi³ków, gdyby Rosja wypowiedzia³a wojnê z powodu zrzucenia gwarancji i wprowadzania reform.Na tle takich okolicznoœci stanê³o wspaniale dzie³o Trzeciego Maja, skazane zgóry przez sojusznika na zag³adê.W dwa dni po podpisaniu przymierza z Polsk¹ chwali³ siê pose³ pruski w Warszawie, Lucchesini, w liœcie do swego monarchy, ¿e z³apa³ Polaków w pu³apkê! Polska przeznaczona by³a na przedmiot targów w handlu berliñsko-petersburskim.Pisa³ Lucchesini dnia 31 marca 1790 r.w te s³owa: „Teraz, kiedy ju¿ mamy w rêku tych ludzi i kiedy przysz³oœæ Polski jedynie od naszych kombinacyj zawis³a, kraj ten pos³u¿yæ mo¿e Waszej Królewskiej Moœci za teatr wojny.albo te¿ bêdzie przedmiotem targu przy uk³adach pokojowych.Ca³a sztuka jest w tem, ¿eby ci ludzie niczego siê nie domyœlili i ¿eby nie mogli przewidzieæ, do jakich ustêpstw bêd¹ zmuszeni”.Sojusz mia³ tedy s³u¿yæ do u³atwienia Prusom dalszego zaboru ziem polskich, je¿eli nie do czegoœ wiêcej jeszcze.Ju¿ w kwietniu 1790 r
[ Pobierz całość w formacie PDF ]