[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jesli charakter wiekszosci ludzi w danym spoleczenstwie - tj.charakter spoleczny - w ten wlasnie sposob przystosuje sie do obiektywnych zadan stojacych w tym spoleczenstwie przed jednostka, wowczas energia ludzka przeistacza sie w sily wytworcze niezbedne dla funkcjonowania owego spoleczenstwa.Siegnijmy jeszcze raz po przyklad z dziedziny pracy.Nasz nowoczesny system przemyslowy wymaga, aby maksimum naszej energii skierowac w strone pracy.Gdyby ludzie pracowali jedynie pod wplywem zewnetrznej koniecznosci, powstalaby niezgodnosc miedzy tym, co powinni robic, a tym, co by chcieli robic, i w rezultacie zmniejszylaby sie ich wydajnosc.Dzieki dynamicznemu przystosowaniu sie charakteru czlowieka do spolecznych wymogow energia ludzka, zamiast powodowac tarcia, ulega tak dalece przeksztalceniu, iz staje sie pobudka dzialania zgodnego z odpowiednimi koniecznosciami ekonomicznymi.Do pracy tak ciezkiej jak ta, ktora faktycznie wykonuje, czlowieka wspolczesnego nie trzeba zapedzac sila - wykonuje ja sam pod przymusem wewnetrznym; zjawisko to usilowalismy zanalizowac od strony psychologiczuej.Inaczej mowiac: zamiast byc poslusznym zewnetrznej wladzy, czlowiek stworzyl sobie wladze wewnetrzna - sumienie i obowiazek - ktore kontroluja go skuteczniej, anizeli moglby to uczynic jakikolwiek autorytet zewnetrzny.Tak wiec charakter spoleczny internalizuje koniecznosci zewnetrzne i w ten sposob zaprzega energie ludzka do wykonywania zadan wyznaczonych przez system ekonomiczny i spoleczny.Przekonalismy sie, ze z chwila kiedy okreslone potrzeby rozwijaja sie w strukture charakteru, wszelkie postepowanie zgodne z owymi potrzebami jest zadowalajace psychicznie i jednoczesnie praktycznie, czyli z punktu widzenia sukcesu materialnego.Dopoki spoleczenstwo daje jednostce obie te satysfakcje rownoczesnie, zachodzi sytuacja, w ktorej sily psychiczne cementuja spoleczna strukture.Jednak predzej czy pozniej nastepuje rozlam.Tradycyjna struktura charakteru istnieje nadal, ale tymczasem wytwarzaja sie nowe stosunki ekonomiczne, dla ktorych tradycyjne cechy charakteru przestaja byc uzyteczne.Ludzie usiluja dzialac zgodnie ze swoja struktura charakteru, lecz albo ich poczynania natrafiaja na przeszkody w sferze ekonomicznej, albo braknie im sposobnosci do zajecia pozycji umozliwiajacej dzialanie zgodne z ich natura.Jako ilustracja tego, o czym mowa, niechaj posluzy struktura charakteru dawnych klas srednich, w szczegolnosci w krajach o ostrym rozwarstwieniu klasowym, takich jak Niemcy.Dawne cnoty klas srednich - skromnosc, oszczednosc, zapobiegliwosc, przezornosc - w nowoczesnym przedsiebiorstwie tracily z wolna swa wartosc w porownaniu z takimi cnotami, jak inicjatywa, gotowosc podejmowania ryzyka, agresywnosc itp.Jesli nawet owe dawne cnoty nadal stanowily wartosc pozytywna - np.dla drobnego kupca - to skala mozliwosci w interesach tego rodzaju ulegla takiemu zwezeniu, ze tylko znikoma liczba synow dawnej klasy sredniej mogla z powodzeniem wykorzystac cechy swego charakteru w swoich ekonomicznych poczynaniach.Wychowanie bowiem rozwinelo w nich cechy charakteru dostosowane do dawnej sytuacji spolecznej ich klasy; tymczasem rozwoj ekonomiczny wyprzedzil rozwoj ich charakteru.Wynikajaca stad rozbieznosc miedzy ewolucja ekonomiczna a psychologiczna doprowadzila do sytuacji, w ktorej zwykla dzialalnosc ekonomiczna nie mogla juz zaspokoic potrzeb psychicznych.Niemniej potrzeby te istnialy nadal i nalezalo szukac innych sposobow ich zaspokojenia.Ciasne, egoistyczne dazenie do wlasnej korzysci, tak charakterystyczne dla nizszych klas srednich, przesunelo sie z plaszczyzny indywidualnej na narodowa.Podobnie impulsy sadystyczne, wyladowywane w prywatnej walce konkurencji, przeniosly sie czesciowo w sfere zycia spolecznego i politycznego, czesciowo zas nasilily sie w wyniku frustracji, by wreszcie, wyzwolone z wszelkich ograniczen, szukac zadoscuczynienia w aktach politycznego terroru i wojny.W ten sposob sily psychologiczne w polaczeniu z rozgoryczeniem spowodowanym frustracyjnym charakterem calej sytuacji, zamiast cementowac istniejacy porzadek spoleczny, staly sie dynamitem w rekach grup dazacych do obalenia tradycyjnej politycznej i spolecznej struktury demokratycznego spoleczenstwa.Nie omawialisiny dotad roli, jaka w ksztaltowaniu sie charakteru spolecznego odgrywaja procesy wychowawcze; z uwagi jednak na to, ze wielu psychologow przypisuje okreslony rozwoj charakteru metodom wychowawczym we wczesnym dziecinstwie oraz wychowawczym technikom stosowanym wobec dorastajacego dziecka, pewne uwagi na ten temat wydaja sie uzasadnione
[ Pobierz całość w formacie PDF ]