Diogenes Zywoty i poglady slynnych filozofow

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Nie należy uprawiać filozofii przyrody opierając sięna pustych ogólnikach i dowolnych regułach, trzebaiść za głosem zjawisk.Wszakże życie nasze nie potrze-buje ani niedorzecznych teorii, ani czczych domysłów;pragniemy tylko żyć bez strachu.Wszystko dzieje sięw sposób konieczny pod każdym względem, w ścisłejłączności ze wszystkimi rzeczami, które będąc zgodne zezjawiskami, są wyjaśniane na różne sposoby, byle tylkoto, co się twierdzi, miało charakter prawdopodobieńs-twa.Gdy wszakże jedno pozostawiamy, a drugie odrzu-camy, mimo że i jedno, i drugie zgadza się ze zjawis-kami, nie ulega już wątpliwości, że opuściliśmy teren filo-zofii przyrody i stoczyliśmy się na pozycje mitologiczne.Te zjawiska, które ujawniają się w zasięgu naszego do-świadczenia i które możemy bezpośrednio obserwować,dostarczają nam wskazówek co do ruchów ciał nie-bieskich.Te ostatnie, przeciwnie, nie mogą być bezpo-średnio obserwowane, a również i to jest możliwe,że dzieją się na wiele różnych sposobów.Powin-niśmy każde zjawisko bacznie obserwować, a to wszystkoco się z nim wiąże, dokładnie określać.Fakt, że zjawiskate mogą się na wiele różnych sposobów dokonywać,nie jest bynajmniej sprzeczny z tym, co widzimy wokółnas.Zwiat jest pewną określoną częścią sklepienianiebieskiego, obejmującą gwiazdy, ziemię i wszelkieinne otaczające nas zjawiska; jest pewnym wycinkiemnieskończoności, ograniczonym jakąś powierzchnią,która może być cienka lub gruba; jej rozluznienie musipociągnąć za sobą całkowite zniszczenie wszystkiego, 617co jest nią objęte.Zwiat może krążyć po linii kulisteji może być nieruchomy; może mieć obwód sferycznyalbo trójkątny, albo jakikolwiek inny, wszystkie tewypadki są bowiem możliwe, a żaden z nich nie jestsprzeczny z jakimkolwiek zjawiskiem naszego świata,w którym nie można dostrzec granic.Nietrudno pojąć, że takich światów, jak nasz, jestnieskończenie wiele i że każdy świat może powstaćzarówno w obrębie innego świata, jak i w między-światach (�� tak nazywamy przestrzeńrozciągającą się między światami), a także w przestrzeniobejmującej wielkie obszary próżni, lecz nie możepowstać jak chcą niektórzy w niezmiernychprzestrzeniach całkowicie pustych.Narodziny świata rozpoczynają się wtedy, gdyodpowiednie atomy zaczną napływać z innego świata,z międzyświatów lub z wielu innych światów.Atomyte z wolna poczynają się skupiać, łączą się, to znowuzmieniają miejsce, podczas gdy nowe strumienie atomówciągle napływają z regionów zasobnych w nie, ażwreszcie osiągną stan końcowy i trwały w takim sto-pniu, iż utworzona podbudowa może już utrzymaćcoraz to większy napływ nowych atomów.Jednakżezwykłe nagromadzenie atomów czy wir atomowyw przestrzeni nie wystarczają bynajmniej do tego,by powstał jakiś świat i rozwijał się aż do momentuzderzenia z innym, jak to utrzymuje jeden z tak zwa-1nych filozofów przyrody.Pogląd ten nie jest zgodnyze zjawiskami.Słońce, księżyc i pozostałe gwiazdy nie powstałyoddzielnie i nie zostały dopiero pózniej włączone do1Epikur ma na myśli Demokryta.Por.wyżej IX 45. 618obszaru świata (i to wszystko, co dostarcza osłony)1lecz zostały ukształtowane równocześnie z nimi i roz-rastały się (tak samo jak ziemia i morze)l dziękiprzyrostowi i wirom pewnych subtelnych elementów,zbliżonych swą naturą do powietrza czy ognia albo ichmieszaniny; za tym przemawia wrażenie zmysłowe.Co się natomiast tyczy wielkości słońca i innychgwiazd, to jest ona w stosunku do nas taka dokładnie,jak się naszym zmysłom przedstawia.(To samo stwierdzaw XI księdze O przyrodzie.Gdyby bowiem pisze gwiazdy wskutek odległości zmniejszały swą wielkość,to o wiele łatwiej traciłyby swą barwę.A przecieżnie ma bardziej odpowiedniej odległości niż ta właśnie)1.Samo w sobie natomiast może być słońce nieco większealbo nieco mniejsze, albo wreszcie dokładnie takie, jakimje widzimy.Bo i ognie tutaj na ziemi, oglądane z pewnejodległości, oceniane są wedle spostrzeżeń zmysłowych.Wszelkie zarzuty skierowane przeciwko tej części naszejnauki będzie można bez trudu odeprzeć, jeśli się tylkowezmie pod baczną rozwagę fakty oczywiste, którychpewną ilość przytoczyłem w traktacie O przyrodzie.Możliwe, że wschody i zachody słońca, księżyca i in-nych gwiazd dokonują się wskutek kolejnego zapalaniasię i gaśnięcia, założywszy, że w obydwu częściachświata są odpowiednie warunki dla tych zjawisk.A żaden fakt przeciw temu nie świadczy.Wschodyi zachody gwiazd można jeszcze wytłumaczyć przezpojawianie się gwiazd nad powierzchnią ziemi i zni-kanie poza jakimś ciałem nieprzezroczystym.Równieżi temu nie przeczy żaden fakt.Nie można też wykluczyćtakiego tłumaczenia, że ruchy gwiazd dokonują się1Scholion. 619dzięki rotacji całego nieba lub, jeśli się założy jegonieruchomość, dzięki ich własnej rotacji, pod wpływemkoniecznego impulsu udzielonego im na początkuświata (na wschodzie)1 a może wreszcie wskutekgwałtownego żaru wydobywającego się z ich ognia,który przerzuca się kolejno z miejsca na miejsce.Obroty słońca i księżyca mogą być następstwemnachylenia nieba, które na mocy prawa koniecznościmusi w odpowiednim czasie wystąpić [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tematy