Nietzsche Z genealogii moralnoci

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Przypatrzmy się okresom któregokolwiek narodu, w których na pierwszyplan wysuwa się uczony: są to okresy znużenia, często zmierzchu, upadku, przelewna siła,pewność życia, pewność p r z y s z ł o ś c i znikły.Przewaga mandaryna nie oznacza nigdynic dobrego, równie jak wynurzenie się demokracyi, rozjemczych sądów pokoju zamiast wo-jen, równouprawnienia kobiet, religii litości i wszystkich innych zresztą oznak opadającegożycia.(Nauka jako problemat; co oznacza? por.o tem przedmowę do �Narodzin Tragedy-i�). Nie! ta nauka nowoczesna otwórzcie tylko na nią oczy jest tymczasem n a j l e p s zą sprzymierzeńczynią ideału ascetycznego, i właśnie dlatego, że jest najmniej świadomą,najmniej dobrowolną, najtajemniejszą i najpodziemniejszą! W jedną grę grali dotąd �ubodzyduchem� i naukowi przeciwnicy owego ideału (mówiąc nawiasem, strzeżmy się myśleć, że sąjego przeciwieństwem, niejako jak b o g a c i duchem: n i e są niem, nazwałem ich hekty-kami duchowymi).Te sławne z w y c i ę s t w a tych ostatnich: niewątpliwie, są to zwycię-stwa lecz nad czem? Nie pokonały one wcale ideału ascetycznego, stał się on raczej moc-niejszy, to jest nieuchwytniejszy, bardziej duchowy, bardziej podchwytliwy przez to, że zaw-sze jakiś mur, jakiś szaniec, przybudowany doń i w z g r u b i a j ą c y jego wygląd, padał bezmiłosierdzia, odwalony ciosem nauki.Czy rzeczywiście sądzicie, jakoby klęska astronomiiteologicznej oznaczała klęskę owego ideału?.Czy człowiek m n i e j p o t r z e b u j e za-światowego rozwiązania swej zagadki istnienia przez to, że to istnienie od tego czasu wydajesię jeszcze dowolniejsze, pokątniejsze, zbędniejsze w w i d o c z n y m porządku rzeczy?Czyż właśnie samozmniejszanie się człowieka, jego c h ę ć samozmniejszenia nie postępuje76naprzód niepowstrzymanie od Kopernika? Ach, wiara w jego godność, w to, że jest jedyny,niezastąpiony w hierarchii istot, znikła, człowiek stał się z w i e r z ę c i e m, zwierzęciem,bez porównania, wyłączenia i zastrzeżenia, on, który w dawniejszej swej wierze był nieledwobogiem (�dziecię boże�, �Bóg człowiek�).Od czasu Kopernika dostał się człowiek, zda się,na równię pochylą, stacza się odtąd coraz szybciej od punktu środkowego dokąd? w ni-cość? w �p r z e w i e r c a j ą c e uczucie swej nicości�?.Hejże! Toby była właśnie prostadroga do s t a r e g o ideału?.W s z e l k a nauka (a wcale nie astronomia tylko, o którejupokarzającem i zniżającem działaniu uczynił Kant zaznaczenia godne wyznanie, �niszczyona mą ważność�.), wszelka nauka, tak naturalna, jak n i e n a t u r a l n a tak nazywamsamokrytykę poznania , dąży dziś do wybicia człowiekowi z głowy jego dotychczasowegoszacunku dla siebie, jak gdyby szacunek ten nie był niczem, jeno dziwaczną zarozumiałością;możnaby nawet rzec, że zasadza ona własną swą dumę, własną cierpką formę stoickiej atarak-syi na podtrzymaniu tej mozolnie zdobytej człowieczej s a m o p o g a r d y, jako ostateczne-go i najpoważniejszego prawa jego do szacunku w własnych oczach (w samej rzeczy słusznie:bo pogardzający jest zawsze jeszcze kimś, który �nie zapomniał czcić�.).Czy przez to p r ze c i w d z i a ł a s i ę właściwie ideałowi ascetycznemu? Czy sądzi się jeszcze naprawdę zcałą powagą (jak to długi czas wyobrażali sobie teologowie), że zwycięstwo, odniesione przezKanta nad teologiczną dogmatyką pojęć (�bóg�, �dusza�, �wolność�, �nieśmiertelność�),sprawiło uszczerbek owemu ideałowi? (przyczem niech nas na razie nic nie obchodzi, czyKant sam coś podobnego choćby tylko miał na widoku).To pewna, że wszyscy transcenden-taliści od czasu Kanta mają przed sobą znowu grę wygraną, wyzwoleni zostali z pod władzyteologów: co za szczęście! wskazał im on ową dróżkę chyłkową, po której mogą odtąd nawłasną rękę i z największą naukową przyzwoitością iść za pragnieniem swych serc�.Taksamo: któżby mógł odtąd mieć za złe agnostykom, jeśli; jako czciciele nieznanego i tajemni-czego w sobie, sam znak z a p y t a n i a wielbią, jako boga? (Ksawery Doudan wspomina lesravages, które sprawiła l habitude d admirer l inintelligible au, lieu de rester tout simplementdans l inconnu; sądzi on, że starzy obchodzili się bez tego).Przypuściwszy, że wszystko, coczłowiek �poznaje�, nie zadowala jego pragnień, raczej sprzeczne jest z niemi i przejmujegrozą: co za boski wybieg móc szukać winy tego nie w �pragnieniach�, lecz w �poznaniu�!.Niema żadnego poznania, p r z e t o jest Bóg�: co za nowa elegantia syllogismi! co za tryumfideału ascetycznego!�26. Lub czyż może całe dziejopisarstwo nowoczesne okazuje pewniejszą życia, pewniejsząideału postawę? Jego najdostojniejszą pretensyą jest teraz: b y ć z w i e r c i a d ł e m; odrzu-ca ono wszelką teleologię; nie chce już wcale �dowodzić�; gardzi odgrywaniem roli sędziego,i na tem polega jego dobry smak, potwierdza równie mało, jak zaprzecza, ustala, �opisu-je�.Wszystko to jest w wysokim stopniu ascetyczne; lecz jest równocześnie w jeszcze wyż-szym stopniu n i h i l i s t y c z n e, co do tego nie należy się mylić! Jest to smutne, twarde,lecz zdecydowane spojrzenie, oko, które w y z i e r a, jak wyziera osamotniały podróżnik popodbiegunowej północy (może, aby nie wzierać, wstecz nie pozierać?.).Tu śnieg leży, tużycie oniemiało, ostatnie wrony, które tu kraczą, zwą się �po co?�, �daremnie!� �nada!� tunic już nie wschodzi i nie rośnie, najwyżej metapolityka petersburska i �litość� tołstojowska.Co się jednak tyczy owego innego rodzaju historyków, rodzaju może jeszcze �nowocześniej-szego�, rodzaju używającego, lubieżnego, zarówno z życiem jak z ascetycznym ideałemoczkującego, który słowa �artysta� jak rękawiczek używa i chwałę kontemplacyi wziął dziśzupełnie dla siebie w arendę: och, jakąż ci słodcy sprytnisie wzbudzają tęsknotę nawet choćby77za ascetami i krajobrazem zimowym! Nie! niech dyabli biorą ten ludek �oglądaczy�.O ileżchętniej wolę już z owymi historycznymi nihilistami wędrować w najposępniejszych, szarych,zimnych mgłach! ba, gdybym wybierać musiał, nie zależałoby mi nic na tem, by dać posłuchumysłowi nawet niehistorycznemu, przeciwhistorycznemu (jak owemu D�hringowi, któregodzwiękami oszałamia się w dzisiejszych Niemczech pewna dotąd jeszcze nieśmiała, jeszczenie chcąca się przyznać species �pięknych duchów�, species anarchistica wśród wykształco-nego proletaryatu) [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tematy