Barbara Szacka Wstep do Socjologii

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Stało się widoczne, \e wzór naukprzyrodniczych, tak jak wyobra\ali go sobie przedstawiciele nauk społecznych, ma niewielewspólnego z rzeczywistymi naukami przyrodniczymi.Okazało się, \e niektóre problemy, na przykładtakie jak wpływ badacza na rzeczywistość badaną, wbrew temu, co sądzono, są tak\e problemamipoznania świata fizycznego i nie stanowią o specyfice nauk społecznych.W ostatnich trzech dziesięcioleciach XX wieku nastąpił rozkwit najrozmaitszych postacisocjologii humanistycznej.Od\yły jej dawniejsze kierunki, takie jak amerykański interakcjonizmsymboliczny związany w swych początkach z nazwiskiem George'a H.Meada (1863-1931) czysocjologia fenomenologiczna Alfreda Sch�tza (1899-1959).Kierunki te poddane reinterpretacjizaczęły zyskiwać nową popularność.Powstały te\ nowe orientacje takie jak etnometodologia, którąu schyłku lat sześćdziesiątych zapoczątkował Harold Garfinkel (ur.1917).Obok nich tak\e marksizm zaczął się liczyć w interpretacjach antyscjentystycznych tak zwanejteorii krytycznej.Orientacja ta zrodziła się w Niemczech w latach dwudziestych ubiegłego wieku, anastępnie była rozwijana w Stanach Zjednoczonych przez uczonych niemieckich, którzy wskutekprześladowań opuścili własny kraj.Po drugiej wojnie światowej zyskiwała coraz większą popularnośćoraz nowych przedstawicieli w USA i Europie.Wszystkie warianty socjologii humanistycznej (określanej te\ mianem interpretacyjnej bądzrozumiejącej) łączy to, \e interesują się światemRozdział I.Charakter socjologii i historyczne warunki jej powstania 39społecznym jako światem tworzonym i wyposa\anym w znaczenia w procesie interakcjimiędzyjednostkowych.Dla interakcjonizmu symbolicznego społeczeństwo jest procesem interakcjisymbolicznych, dzięki którym dochodzi do koordynacji działań wielu jednostek.Dla socjologiifenomenologicznej grupy społeczne są wspólnotami poznawczymi organizującymi systemy znaczeń isystemy wartości swoich członków (Hałas 1994: 25, 29).Dominacja orientacji humanistycznych w socjologii ostatnich dziesięcioleci nie oznacza eliminacji zniej innych, scjentystycznie zorientowanych nurtów.Socjologia była, jest i najpewniej pozostanie nauką,w której współwystępują wielorako zró\nicowane orientacje teoretyczne.Oto cztery mo\liwe reakcje na tęsytuację (Sztompka 1985: 40-41).Po pierwsze, mo\e być nią nihilizm - zakwestionowanie wartości socjologii i odmówienie jej miananauki.Po drugie, dogmatyzm - pełna akceptacja jednej i tylko jednej orientacji.Po trzecie, programowy eklektyzm - uznanie, \e ka\da z perspektyw teoretycznych pozwala dojrzećinne strony rzeczywistości społecznej i poznać inne jej aspekty.Słuszne jest więc korzystanie zewszystkich.Po czwarte, twórcza rekonstrukcja - poszukiwanie syntezy rozmaitych perspektyw.Dwie pierwsze nale\ą raczej do przeszłości.Zró\nicowanie orientacji teoretycznych przestało byćuwa\ane za wyraz niedoskonałości czy niedojrzałości dyscypliny.Jeśli zaś chodzi o dogmatyzm, todogmatyczni wyznawcy poszczególnych orientacji zapewne istnieją, ale w socjologii, tak jak jest onauprawiana w placówkach akademickich i nauczana na uniwersytetach, panuje programowy eklektyzm.Natomiast na poziomie teorii ogólnych podejmowane są próby twórczej rekonstrukcji ró\nychperspektyw.I chocia\ nie istnieje, a tak\e wątpliwe jest, czy kiedykolwiek powstanie jedna,wszechobejmująca teoria zjawisk i procesów zachodzących w zbiorowościach ludzkich, to rezultatywysiłków w kierunku twórczej rekonstrukcji są godne odnotowania.Napotkać mo\na nawet pogląd, \emiędzy ró\nymi, często konkurencyjnymi punktami widzenia jest więcej zbie\ności, ni\ mogłoby się napierwszy rzut oka wydawać (Giddens, Turner 1987: 3).Zwraca się raczej uwagę na to, w jaki sposóbró\ne rodzaje teorii wzajemnie się uzupełniają, ni\ na to, jak sobie przeczą.Pojawia się w tym miejscu pytanie o mo\liwość kumulacji wiedzy o społeczeństwie oglądanym zró\nych perspektyw teoretycznych.Podejmując je, nale\y powiedzieć, co następuje:Zró\nicowanie perspektyw oglądu nie pozwala na proste dodawanie kawałków wiedzy uzyskanej wich rezultacie.Nie daje się ich łączyć w taki sposób, w jaki łączymy ró\ne fragmenty jednego, pociętego nakawałki obrazka.Ale jeśli porównamy ró\ne fragmenty wiedzy, uzyskanej dzięki40 Część pierwsza.Prolegomenaró\nym perspektywom, z wieloma zdjęciami tego samego przedmiotu fotografowanego z ró\nych stroni pod ró\nymi kątami oraz z ró\nych odległości, to wprawdzie nie mo\emy z nich uło\yć jednegoobrazka, ale - mając kilka takich fotografii - uzyskujemy z pewnością pełniejszą wiedzę ofotografowanym przedmiocie, ni\ gdybyśmy mieli tylko jedno, z jednej strony zrobione zdjęcie.Współcześnie w zró\nicowaniu socjologii dostrzega się nie przeszkodę, ale szansę rozwoju wiedzy ospołeczeństwie, do którego przyczyniają się ró\norodne typy badań socjologicznych podejmowane zinspiracji rozmaitych orientacji socjologicznych.Zyskuje popularność pogląd, \e ró\ni badacze mogąreprezentować ró\ne orientacje problemowe lub [.] nale\eć do ró\nych �szkół�.Udzielają oni wówczasró\nych odpowiedzi na ró\ne pytania, oparte na ró\nych, ale nawzajem wobec siebie komplementarnychcząstkowych wizjach, modelach czy teoriach świata zjawisk i procesów społecznych" (Stefan Nowak1985: 57).Towarzyszy temu przekonanie, \e dopóki istnieją wystarczające środki porozumiewania się,pozwalające zrozumieć to, co czynią inni, i dopóki wykorzystywany będzie wkład pojedynczychuczonych o ró\nych specjalnościach, dopóty dyscyplina jako całość będzie działać jako rodzaj jednego,wszechobejmującego teoretycznego programu badawczego" (Szmatka, Lovaglia, Mazur 1996: 80).Socjologia współczesna a powojenna socjologia polskaKiedy po zakończeniu wojny uniwersytety powróciły do \ycia, katedry i studia socjologii pojawiły sięnie tylko tam, gdzie uprzednio istniały, to jest na starych uniwersytetach Krakowa, Poznania iWarszawy, ale równie\ na nowo powstających uniwersytetach Aodzi, Wrocławia i Lublina.Wobeczniszczenia Warszawy, opózniającego uruchomienie tu uniwersytetu, w pierwszym powojennym rokuczołowym ośrodkiem akademickim, w którym skupili się naukowcy warszawscy, stał się UniwersytetAódzki [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tematy