antologia z kręgu marii wirtemberskiej (2)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.�Uznaną jestpowszechnie prawdą, iż język zyskuje bardzo wiele na dokładnym odcieniowaniu znaczeniarozmaitych wyrazów, a nade wszystko wyrazów bliskoznacznych, synonimami nazwanych.�Na marginesie językowych zainteresowań epoki powstała i okrzepła drobna, ale niezaprze-czalna zdobycz literacka gatunek ciekawy i niebanalny, który teoria literatury może zareje-strować jako nie rozpoznaną dotąd �małą formę�.Zabawę w literaturę uprawiano w salonie Winemberskiej przede wszystkim w latach1808 1811.Po roku 1812 nastąpiła wyrazna ewolucja zainteresowań literackich uwieńczonaostatecznie wydaniem Malwiny.Posiedzenia sobotnie przekształciły się teraz w spotkaniadyskusyjne.Od roku 1813 głównym tematem konwersacji stała się Malwina.Wirtemberskazakończyła pracę nad powieścią już w roku 1812, ale ostre uwagi zbyt wymagającego �cen-zora�, Ludwika Kropińskiego, nie potwierdzone zresztą oficjalnym wystąpieniem poety,opózniły nieco pracę nad przygotowaniem tekstu do publikacji.Ostatecznie jednak po do-kładnej redakcji sprawnego �korektora� autorka zdecydowała się poddać powieść pod dysku-sję �błękitnego grona�.Tadeusz Matuszewicz, utalentowany recytator, w przeciągu długich posiedzeń zapoznawałkółko księżny z jej dziełem.Wśród pierwszych słuchaczy powieści o domyślności serca zna-lezli się Jan Maksymilian Fredro, Tadeusz i Adam Matuszewiczowie i siostra księżny, ZofiaZamoyska z mężem.Zebrani ocenili powieść entuzjastycznie, a reakcja ta pozwoliła Winem-berskiej przypuszczać, że także krytyka literacka będzie łaskawa dla pierwszego w językupolskim romansu, co znalazło niebawem potwierdzenie w recenzjach pochwalnie oceniają-cych Malwinę.18Dyskutowana w salonie czuła powieść o Ludmirze i Malwinie, oceniona niebawem jakopierwszy wartościowy polski romans i doskonałe studium psychologiczne, miała jeszcze je-den walor, mocno wówczas eksponowany.Stanowiła mianowicie konkretną odpowiedz naapel Towarzystwa Przyjaciół Nauk, aby w pracy nad upowszechnieniem i wzbogaceniemjęzyka polskiego wzięły udział wszystkie wykształcone i utalentowane kobiety: �Było zasadąz wieku Stanisława Augusta pozostałą, że nasz język nie jest językiem miłości, że go dopierodo tego potrzeba wyrobić. Nie znano (mówiono powszechnie) tej delikatności dla dam, jakąwyrobili u siebie Francuzi. �Do wygładzenia mowy ojczystej pisał w r.1801 Adam Kazimierz Czartoryski nie doj-dzie się bez pomocy płci żeńskiej.Nie może ona nie być ciekawa dziejów kraju, z któregopochodzi, czy �narodowych kształtów i obyczajów.�Dzieło Wirtemberskiej miało być manifestacją polskości, a sama autorka objaśniała niecokokieteryjnie w przedmowie do powieści: �Nie ma ona innej zalety nad tę, że w ojczystymjęzyku pierwszym jest w tym rodzaju romansem [.]; będąc pierwszym, wzbudzić może cie-kawość; przebiegającym te kart kilka przypomni, że nie ma tego rodzaju pisma, do któregojęzyk polski nie byłby zdolnym; wtedy to, co moja chęć dobra nastręczyć chciała, wyższaczyja umiejętność dokona.�Pisanie w języku ojczystym było nakazem patriotycznym i narodowym, tak jak ochronapamiątek przeszłości czy prace nad ugruntowaniem wiedzy o dziejach Polski.Argumentacjaza wzbogaceniem rodzimego języka stała się istotnym składnikiem działalności salonu Wir-temberskiej.Dyskusje literackie, zabawa w synonimy, wreszcie ukoronowanie posiedzeń sa-lonowych polską powieścią przeznaczoną dla kobiet, zyskują inną nieco rangę, jeśli przyłożyćdo nich miarę programów narodowych i kulturalnych tego okresu.�Rodowity język staje sięobcy pisał Czartoryski cudzy uważa się za własny, gdy w składzie damskich książek nażadną rodowitym językiem natrafiać się nie zdarza, gdy w domach (oprócz przedpokojów igarderoby) ledwo pięć słów polskich na dzień usłyszeć można�.Nie dość podkreślać zaniedbania narodowego języka w �domach� polskich, ograniczonychw rozprawce Czartoryskiego do magnackich pałaców.Mowę ojczystą zepchniętą do �przed-pokojów�, zastąpioną w salonach francuszczyzną, nie zawsze zresztą najlepszą, miała arysto-kracja w wyraznej pogardzie i zaniedbaniu.Było to zjawisko tym grozniejsze, że nie tylkoszlachta, ale i mieszczaństwo zaczęło naśladować te zwyczaje [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tematy