[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Lecz próżne były śledzenia.Gdy powróciła do Litwy, nic więcej próczłez nie przyniosła, z którymi i wyjechała.Atoli nabyła umiętności uprawy roli i za- siewa-nia z korzyścią zbóż rozmaitych, których nasiona przywiozła z sobą.Odtąd zaczęła na-uczać lud ubogi, dzikimi płodami przy- rodzenia żywiący się, sztuki rolnictwa.Gdy wytrzebiono na pole pewny las, pełen niegdyś smoków, Staubunas zwanych, zna-leziono w nim kamień, na którym Prze- znaczenie, Pramżymas, wyryło palcem swymprzed wielą wiekami od bogów naznaczony los dla córki Krumini.Zaledwie wyczytałaten napis, ze wściekłością pałająca gniewem i zemstą, zapuszcza się królowa w podziem-ne państwo Pokola.Ale gniew jej został rozbrojony czułym spotkaniem: albowiem ujrzałaprzeciw sobie idącą nieśmiertelną córkę, orszakiem najśliczniejszych wnucząt otoczoną,które, upadłszy jej do nóg, wzywały przebaczenia dla matki swojej.Królowa nie tylkodała się przebłagać, ale zezwoliła na przepędzenie z nimi lat kilku.Kiedy powróciła do swego królestwa, znikły tułactwa, dzikość, rozboje.Nędza, głód,25 nagość przemieniły się w obfitość, dostatki, przepych i miłe rolnicze obyczaje.Lud ubó-stwiał swoją królowę i nauczycielkę najpożyteczniejszej sztuki.21.NemonNa %7łmudzi nadniemeńskiej krąży takie podanie: %7łeglarze przybyli zza morza żeglo-wali w górę Niemnem, doszedłszy do ujścia Dubissy, dowiedzieli się o wyroczni będącejblisko zródeł tej rzeki; z radości więc, że drogę do tej świątyni znalezli, śpiewali: Sze ra-dom, tuśmy odkryli, co było przyczyną nazwania miejsca Szeradzia, dziś miasteczko Se-radnik.Upłynąwszy Dubissą w górę całą milę, wypoczywali na brzegu z żołnierstwemswoim, gdzie stanąwszy obozem, rzekli: Czekiszkim znoka utkwijmy chorągwie.Todało powód nazwaniu Czekiszek, dziś mieścina tak zowiąca się.Dalej płynąc dostali się wpuszcze niezmierne, gdzie natrafiając wiele przeszkód do dalszej podróży mawiali: E-iragałas nie ma końca; to miejsce nazwane zostało Eiragołłą i tak do dziś się nazywa.Lecz, gdy posunąwszy się wyżej rzeką, dalsze usilności przekonały, że można dojść dozamierzonego celu, śpiewano śpiew oznaczający radość, że jest koniec: Bet ir gałas, stądnazwanie miejsca Betygoła.Wódz tych żeglarzy i wędrowników nazywał się Nemon; odniego rzeka, po której pierwszy żeglował, wzięła miano Niemna.22.RumszysStary Rumszys, drwal ubogi, rąbiąc drzewo złamał siekierę, z płaczem więc w nocypowraca do domu.Gdy już był blisko domu, usłyszał jęk zgłodniałych dzieci, co go takąrozpaczą przejęło, ze postanowił się utopić.Idzie więc do Niemna, rzeka była zamar-znięta, a przerębli nigdzie nie mógł znalezć; próbował wykuć ją kamieniem, lecz gdy tobyło próżnym, siadł na lodzie i tak gorącymi łzami płakał, że aż lód od nich odtajał.Gdysię miał rzucić w wodę, nadbiega szatan i rzecze: Czego sobie masz życie odbierać, kiedy przeznaczeniem twoim ]est być najbogat-szym i najszczęśliwszym człowiekiem. Rumszys rozśmiał się gorzko i wskakuje wprzerębel, ale szatan go pochwycił i z wody wyciągnął. Słuchaj, Rumszysie, wyratowałem cię od śmierci rzecze szatan a teraz do-wiedz się, że bylebyś zapragnął, będziesz bogatym, ale musisz dać mi wprzódy to, czegośw domu nie zostawił.Rumszys się namyślił, cały jego dom tak był nędzny, znikąd zresztą niczego się niespodziewał, że wnet zezwolił na warunek szatana.W drodze już skutek obietnicy się oka-zał piękny rumak z złotym rzędem stanął przed Rumszysem, miał na sobie wór, a wnim futro, szabla i dzwonek.Ubrał się tedy, siadł na konia lecz go nikt w domu nie po-znał; dzieci zaczęły się chować za piec, a żona rzekła: Mój mężu! Pókiś był biedny, to cię26 kochałam, ale teraz widzę cię w zlocie, nie mogłeś tego zapracować, musiałeś złupić ko-go, to brzydzę się tobą.Rumszys opowiedział jej swoją przygodę, ale to żony nie uspo-koiło, owszem bardziej jeszcze płakać poczęła. Przeklęty! zawołała a toćeś własne dziecko zaprzedał, dzisiaj porodziłam sy-na.Tu się zasmucił Rumszys, siedział długo przy ogniu, i postanowił zaraz nazajutrz za-wieść syna do Krywe-krywejty, aby się w świątyni wychował, żeby niewieściego pokar-mu nie zasmakował, a przez to, żeby nabrał mocy i szatana zwojował, gdy przyjdzie czasumowy, w którym szatan ma zabrać młodego Rumszysa; miało to być w dziewiętnastymroku życia.Gdy to Rumszys uskutecznił, zajął się budową wsi; łatwo mu poszło, bo na co tylkozadzwonił, wszystko szło, gdzie kazał, sosny same z boru przychodziły i kładły się w po-rządne zręby.Kogo uderzył szablą, zmieniał się w co chciał, a gdy przywdział futro, mógłwróżyć i widział, co się na drugim końcu świata działo.Wieś zbudowana nad Niemnemod Rumszysa Rumszyszkami się nazywa.Gdy młody Rumszys dorósł, był nadzwyczajnie silny i tak świątobliwych obyczajów,że szatan nie miał do duszy jego żadnego przystępu.Jął więc kusić powtórnie ojca obie-cując mu nieśmiertelność, byle zezwolił na jedną próbę.Zgodził się Rumszys i kazał sza-tanowi na godzinę przed kurami wylecieć z domu swojego i nim kury zapieją, przynieśćolbrzymi kamień spod Kłajpedy.Diabeł leci, lecz pomimo wszystkich wysileń nie mógł zkamieniem zdążyć na czas; kur zapiał, kiedy od Rumszysa mieszkania tysiąc kroków byłzaledwie.Szatan zawył z rozpaczy, rzucił kamień w Niemen.Długo jeszcze potem noca-mi przeszkadzał podróżnym, aż na koniec zniknął zupełnie, a ów kamień sterczy do dziśw poprzecz Niemna i tworzy próg, z którego woda z szumem się wali.23.WajdelotkaKoło Rumszyszek nad Niemnem krąży powieść, iż pannę świętą, czyli wajdelotkę po-mówiono o spółkowanie z nieznajomym rycerzem; za to wykroczenie wieziono ją czar-nymi dwoma krowami i miano zaszyć w worze skórzanym z psem, kotem i żmiją i utopićw Niemnie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]