[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.pióra wiecznego, chustki, rękawiczek, psa).71 Wprowadzenie okoliczników najlepiej oprzeć na opowiadaniuo jakichś wydarzeniach, na wymienianiu okoliczności, wśródktórych odbywały się wydarzenia (czas, miejsce, sposób), nawnikaniu w pobudki działania osób i postaci znanych z lektury(przyczyna, cel, skutek) i w przyczyny ich subiektywnej postawy(warunek, przypuszczenie, życzenie).Można też wykorzystaćw tej pracy ogłoszenie o przedstawieniu czy uroczystości szkolnej,w którym podamy czas i miejsce imprezy, jak i czas oraz miejscewydawania biletów czy zaproszeń.Dopełnienia można pokazać w sprawozdaniach na przykład zezwiedzania warsztatu lub fabryki, wymieniając surowce, produkty i narzędzia pracy.Można też to zrobić na podstawie opisujakiejś maszyny, naprawy roweru, zakładania dzwonka elektrycznego w mieszkaniu, ponadto w zdaniach-zagadkach podanych do uzupełnienia albo też wywołując sytuację, którawymaga dodania do czasownika dopełnienia jako jego wyjaśnienia.Tego rodzaju ćwiczenia podejmujemy dla dwu celów: 1.Bywzbogacił się słownik ucznia i sprawność wyrażania się; 2.Byuczeń stopniowo uświadamiał sobie znaczenie różnych kategoriiwyrazów oraz ich użycie składniowe.Powiązanie tych dwupunktów widzenia (aspektów): semantycznego i składniowo--funkcjonalnego przyczynia się do ukazania związku międzymową a życiem, między formą a znaczeniem (treścią) faktówjęzykowych.Nauczanie języka polskiego jako języka ojczystego powinnow szkole podstawowej łączyć się w jedną całość, wszystkie działy,a więc mówienie i pisanie, lektura, ćwiczenia słownikowe, stylistyczne i gramatyczne powinny się wzajemnie uzupełniać orazwspierać.Wszystkie one mają wspomagać i pogłębiać rozwójpsychiki ucznia, wyrabiać w nim umiejętność spostrzegania różnorakich przejawów rzeczywistości i życia, usprawniać jego myślenie i sposób wyrażania tego procesu.Jeżeli chodzi o sprawęjęzyka, to wszystkie działy nauki języka polskiego mają otwierać uczniom oczy na wartość społeczną i osobniczą języka, codoprowadzi w końcowym efekcie do dbałości i adekwatności intencji, myśli, psychiki mówiącego z językową formą jego w ypowiedzi.72 PRZYDAWKANa początku nauki na stopniu III przygotowujemy wprowadzenie przydawki.Zaczynamy od ćwiczeń słownikowych mających za temat nazywanie barw.Bodzcem może być pokazaniedzieciom lub zwrócenie ich uwagi na kilka przedmiotów naprzykład czerwonych (kwiat, chustka, wstążka, ołówek, atrament).Zapytujemy o wspólną właściwość tych wszystkich przedmiotów.Odpowiedz będzie oczywiście brzmiała: W szystkiesą czerwone.Ponieważ chodzi o przydawkę, nauczyciel musipokierować rozmową tak, aby pojawiły się w wypowiedziachuczniów powiązania rzeczownika z przymiotnikiem, np.: M a m ytu czerwoną różą ( czerwoną wstążką).Następnie należy zwrócićuwagę dzieci na różne odcienie barwy czerwonej oglądanychprzedmiotów, a potem zachęcić, aby sobie przypomniały nazwytych odcieni.W toku ćwiczenia (przy odpowiedniej pomocy nauczycielaw razie ubóstwa słownikowego dzieci) pojawią się takie rzeczowniki albo przymiotniki, jak: purpura (o w y ), ognisty, szkarłat(n y ), amarant (o w y ), ceglasty, pom idorow y, krw aw y, krw isty,buraczkowy, pomarańczowy, żółto-czerw ony.Następnie uczniowie powinni użyć tych wyrazów jako określeń różnych przedmiotów.wiczenie takie ma wyrazne dwa cele: jeden to wy-subtelnienie wrażliwości językowej na odcień znaczeniowy w yrazów użytych w ćwiczeniu, na ich zdolność stylistyczną łączeniasię z drugim wyrazem; drugi to przgotowanie do zrozumieniafunkcji przydawki jako określenia, które wyodrębnia i wyróżniaokreślany przedmiot wśród innych przedmiotów tej samej grupy,kategorii i rodzaju.Lekcję zakończymy zadaniem pracy domowej, której tematmoże być dwojakiego rodzaju: 1) zebrać przymiotniki wyrażające np.wrażenia słuchowe lub smakowe (ograniczyć się do jednegobodzca) i użyć ich w sposób odpowiedni jako określeń przedmiotów, np.: słodka czekolada, piekący pieprz, 2) napisać, jak sięmieni śnieg w dzień słoneczny.Drugą z kolei lekcję dotyczącą przydawki należy powiązaćz lekturą wiersza albo urywka prozy, który zawiera dostatecznąilość określeń barw, dzwięków, woni, np.mogą to być fragmenty73 Pana Tadeusza opisujące ogród, koncert wieczorny muszek(ks.II, V III).Po wyszukaniu wyrazów, którym zawdzięczamymożność wyobrażenia sobie tego, co autor wyraził w słowach,uczniowie odczytują wypracowania z poprzedniej lekcji gramatyki.Teraz uczniowie widzą, co można osiągnąć przez językbogaty, giętki, dostosowany do drobnych nawet, ale charakterystycznych szczegółów, oraz dochodzą do wniosku, że szczegóły,cechy charakterystyczne przedmiotów poznajemy w przedstawieniu słownym na podstawie wyrazów dodanych do nazw przedmiotów (a więc do rzeczowników).Na następnych lekcjach uczniowie będą wyszukiwali w swoichwypowiedziach ustnych lub pisemnych rzeczowniki z takimiokreśleniami, które wymieniają cechy przedmiotów, aby dojśćdo uogólnienia, że określenia te łączą się z rzeczownikami i żewymieniając jakąś właściwość przedmiotu, wyróżniają go spośród innych tego rodzaju i pozwalają go sobie lepiej wyobrazić.Teraz dopiero wprowadza się nazwę pr z ydawki.Z kolei na podstawie albo rozsypanki, albo tekstu, w którymsą opuszczone przydawki, uczniowie spostrzegają sposoby formalne łączenia przydawki z określanym przez nią rzeczownikiem,jak też różne sposoby dopytywania się o przydawkę.Utrwaleniem zdobytych w ten sposób wiadomości o przydawce i przygotowaniem do następnego etapu będą ćwiczenia w podziale zdaniarozwiniętego na pary wyrazów i wyróżnianie par złożonychz rzeczownika i przydawki.Pomostem do wyróżniania sposobów wyrażania przydawkimoże być celowo przeprowadzona przez nauczyciela rozmowaz uczniami, w której nauczyciel tak dobierze temat i tak sformułuje pytania, aby w odpowiedziach uczniowskich znalazły sięprzykłady głównych gatunków przydawki.Na przykład pytaniao lekturę ucznia: Jakie książki czytasz najchętniej? Jakich lubiszbohaterów? rozmowa o filmach: Jaki to był film ? czyo tym, jaki zawodnik sportowy ma najlepsze warunki zwycięstwa(silny, zwinny, bystry) dostarczą materiału językowego, któryomawiamy na podstawie posiadanych już przez ucznia wiadomościo przydawce, a więc o jej funkcji i o pytaniu, na które przydawkaodpowiada.Na tablicy zapisujemy wyróżnioną parzystą grupę,składającą się z rzeczownika jako wyrazu określanego i z przy74 miotnika jako przydawki, poniżej, w następnej linii piszemypytanie o przydawkę i jako odpowiedz samą przydawkę.P r z y k ła dGrupa wyrazów: film kolorowyJaki film? kolorow yW ten sposób postępujemy z innymi przydawkami, którewystąpiły we wstępnej pogadance.Obraz korytarza szkolnego w czasie przerwy może dostarczyćprzykładów przydawki wyrażonej przez imiesłów.Jeżeli dziecina ten impuls odpowiedzą zdaniami, w których czasownik będzieorzeczeniem, np.: dzieci gonią się, wrzeszczą, jedzą, to zapytamy:Jakie dzieci w idzim y w czasie p rzerw y? i otrzymamy wówczaspotrzebną nam przydawkę wyrażoną przez imiesłów, a więc:g o n i ą c e s i ę dzieci, wr z e s z c z ą c y Józio, z a j a d a j ą c ygrubas.Następnie zapisujemy na tablicy te przykłady
[ Pobierz całość w formacie PDF ]