[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wg Watermana orientacja na wartości indywidualne jestwarunkiem zachowań kooperacyjnych.1 Bronfenbrennera (1979) koncepcja pośrednich i bezpośrednich wpływów środowiska nafunkcjonowanie człowieka oraz zagnieżdżonych w sobie subsystemów (exo-, makro-, mezo- imikrosystemu) tworzących łącznie społeczne i kulturowe środowisko rozwoju człowieka,kontekstualizm R.L.Lernera (1989), wyjaśniający zachowanie człowieka w kategoriachzarówno odpowiedzi na oddziaływania otoczenia, jak i prowokacji czy lepiej ewokacji różnych zmian w otoczeniu, koncepcja H.R.Schaffera (1981, 1994a, 1994b,1994c, 1994d, 1995a, 1995b) wzajemności wpływu matki i dziecka w procesie wczesnejsocjalizacji, interakcyjne ujęcie procesu akwizycji mowy (np.Schieffelin, Ochs, 1995) etc.To, że otoczenie, w jakim żyjemy oddziałuje na nas oznacza, iż z jednej stronyokreślone warunki życia zachęcają, umożliwiają, a czasami wymuszają, ale z drugiejutrudniają, zakłócają, a czasami nawet całkowicie uniemożliwiają podejmowanie różnychdziałań przez jednostkę.Częste doświadczanie owych nacisków, tak zachęt (bodzców iwzmocnień pozytywnych), jak i ograniczeń (bodzców i wzmocnień negatywnych), płynącychz otoczenia owocuje powstawaniem w okresie dzieciństwa i dorastania oraz krystalizowaniemsię w okresie dorosłości stylu życia (Newman, Newman, 1984) oraz efektu owego stylużycia w postaci określonej struktury Ja3 (por.górna część Rys.1).Aktualnie StrategieNaciskiKontekstdziałające radzeniaspołeczneżyciasobieczynnikiFUNKCJAFUNKCJASTYL STYLEKSPRESYWNAADAPTACYJNA%7łYCIA %7łYCIAI IMPRESYWNADziałaniaStosunek do DoświadczenieStrukturaskierowaneotoczenia indywidualnetożsamościna kontekstRys.1.Związek między kontekstem życia i strukturą tożsamości a stylem życia jednostkiyródło: opracowanie własne3Przyjmuję tu za E.H.Eriksonem (1964, 1968, 1987) rozróżnienie trzech struktur Ja vel trzech strukturtożsamości: (1) typu wholeness, tłumaczoną przez nas jako swobodnie organizująca się całość (tłum.A.Brzezińska i T.Czub w pracy: Erikson, 1995, s.239), (2) typu totality czyli całość zamknięta (ibidem), (3)typu confusion vel diffusion (ibidem).Por.nasze objaśnienia w przypisie 1 w pracy Erikson, 1995, s.239.2 Jednocześnie, określona struktura Ja, kształtująca się w okresie dzieciństwa izyskująca odpowiedni wg J.Marcii (1980) status4 pod koniec póznej fazy okresu dorastania,wpływa na stosunek jednostki do siebie, do innych ludzi, z którymi wchodzi w interakcje, atakże do szeroko pojmowanego otoczenia fizycznego i społecznego, i w efekcie generujeokreślone zachowania zmieniające kontekst jej życia oraz dostosowujące go do potrzebindywidualnych człowieka (por.Obuchowski, 1983, s.98-100), zmieniających się wkolejnych fazach cyklu życia.Zatem struktura tożsamości, w miarę upływu życia w sposóbcoraz bardziej niezależny od wpływów otoczenia, także generuje określony styl życia (por.dolna część Rys.1).Struktura tożsamości indywidualnej człowieka jest zatem zawsze w jakimś stopniupochodną warunków społecznych, w jakich żyje on od najwcześniejszego okresu swegożycia.Można powiedzieć w dużym skrócie, iż rodzaj i jakość relacji społecznych z dorosłymi(z osobami znaczącymi - opiekunami, nauczycielami i z osobami przypadkowo spotkanymi)oraz z rówieśnikami to podstawowe wyznaczniki rodzaju i jakości działań jednostki wróżnych typowych dla wieku obszarach jej aktywności, w rezultacie - różnych doświadczeńosobistych i społecznych (wiedzy o Ja, wiedzy o świecie, umiejętności o charakterzepoznawczym i społecznym), i w ostatecznym efekcie, wyraziście ujawniającym się dopieropod koniec okresu dorastania w odpowiedniej jakości (statusie) tożsamości człowieka wdwóch wymiarach: osobistym i społecznym5.Z kolei jakość i rodzaj interakcji, w jakie ludzie wchodzą ze sobą, także z małymidziećmi są pochodną jakości kontekstu społeczno kulturowego, a ten z kolei jest pochodnądominującego w danym czasie historycznym ładu społecznego.W zupełnie innego typuinterakcje społeczne, także wychowawcze wchodzą rodzice ze swymi dziećmi wspołeczeństwach o orientacji indywidualistycznej (por.charakterystyka układu jeden-jedenczyli twarzą w twarz w diadach w naszej kulturze w odniesieniu do nabywania języka przezmałe dzieci Schaffer, 1995a), a w zupełnie inne w społeczeństwach o orientacjikolektywistycznej (np.wychowanie dzieci w kibutzach, wychowanie przez kolektyw wdawnym Związku Radzieckim).Aad totalitarny generuje zupełnie inne układy interakcji4Mam tu na myśli cztery statusy tożsamości (za: Marcia, 1980): tożsamość osiągnięta (identity achievement),tożsamość nadana / lustrzana czy inaczej przejęta (foreclosed identity), tożsamość moratoryjna (moratoriumidentity) i tożsamość rozproszona (identity confusion; diffused identity)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]