BOY ZELENSKI Tadeusz Molier

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
. %7łeń się tedy, w imię boskie, odparł Pantagruel. Ale gdy-by, rzekł Panurg, żona miała mi przyprawić rogi?& Dosyć lubię rogalów, zdają mi sięwszystko godni ludzie i chętnie ich odwiedzam, ale za żadne skarby świata nie chciałbymznalezć się w ich liczbie.Co się mnie tyczy, nie jestem wcale za tym. Z a t e m się nie żeń,odparł Pantagruel& Panurg, tak samo zresztą jak Sganarel, skłonny w każdym wypadku zrobić swoje, radzi sięprzyjaciół, radzi się wszelkich wróżb, sybill, lekarzy, prawników, filozofów&Sganarel radzi się swego przyjaciela, od którego się dowiaduje, że ma z górą pięćdziesiąt-kę, o czym wolał nie myśleć.Sceptycyzm przyjaciela nie ostudza go; daje mu natomiast domyślenia bezceremonialne wyznanie wiary światowej i wytrawnej panny Dorymeny.88& Lubię zabawy, wizyty, zebrania, kolacyjki i przechadzki; słowem, wszystkie przyjemnościświata; toteż będzie pan z pewnością błogosławił niebiosy, iż dostała ci się żona z moim usposobie-niem.Nie będzie między nami najmniejszych sporów; nie będę pana krępowała w niczym tak, jak mam nadzieję i pan ze swej strony nie będziesz mnie krępował etc.W tej wątpliwości nastręcza mu się filozof Pankracy, wyznawca Arystotelesa.Zauważmy,że ta karykatura miała swoją doniosłość w epoce, gdy Sorbona groziła jeszcze k a r ą c h ł o-s t y tym, którzy by występowali przeciw tezom Arystotelesa.Pankracy& Przerażająca swawola panuje wszędzie; urzędnicy, ustanowieni po to, aby utrzymywać porządek wpaństwie, powinni by umrzeć ze wstydu, że cierpią równie bezprzykładne zgorszenie.SganarelCóż takiego?PankracyCzyż to nie jest rzeczą okropną, rzeczą wołającą o pomstą do nieba, znosić, aby ktoś, mówił publicz-nie: k s z t a ł t k a p e l u s z a?SganarelHę?PankracyJa twierdzę, że powinno się mówić: postać kapelusza, nie zaś kształt; jako że istnieje ta różnica mię-dzy kształtem a postacią, iż k s z t a ł t jest właściwością zewnętrzną ciał ożywionych, p o s t a ć zaśwłaściwością zewnętrzną ciał nieożywłonych; zatem, ponieważ kapelusz jest ciałem nieożywionym,trzeba mówić p o s t a ć kapelusza, a nie k s z t a ł t.(Zwracając się jeszcze za siebie)Tak, nieuku jeden, tak powinno się mówić; to wyrazne określenie Arystotelesa z rozdziału o wła-ściwościach ciał&Można się domyślić, że Sganarel niewiele się dowiedział w swej sprawie, a mało co lepiejpowiedzie mu się z drugim filozofem Marfuriuszem, tym znowuż ze sceptycznej szkołyPyrrhona:SganarelPanie doktorze, potrzebowałbym pańskiej rady w pewnej sprawie i po to właśnie przyszedłem.MarfuriuszPanie Sganarelu, zmień pan, jeśli łaska, sposób wysławiania się.Filozofia nasza nakazuje nie posuwaćsię do stanowczego twierdzenia, każe mówić o wszystkim jedynie z powątpiewaniem, pozostawićswój sąd w zawieszeniu; toteż z tego powodu nie powinieneś mówić: p r z y s z e d ł e m; ale: w y d aj e m i s i ę , że przyszedłem.SganarelCzuję wielki pociąg do tej panienki.MarfuriuszTo być może.SganarelOjciec mi ją przyrzekł.89MarfuriuszI to możebne.SganarelAle boję się, że jeśli się z nią ożenię, przyprawi mi rogi.MarfuriuszRzecz jest wykonalnaSganarelCo pan o tym myśli?MarfuriuszNie ma w tym niemożebności.Sceptyczny filozof pyrrhoński znajduje się już u Rabelais go (III, 36) pod mianem Wia-traczka, wprowadzony w dialogu niemal scenicznym; Molier dodaje mu jedynie owo słynnezakończenie: kij jako argument ad hominem przeciw niewłaściwie stosowanemu sceptycy-zmowi.W scenie z filozofami zaznacza się u Moliera jak gdyby rasowy charakter umysłowościfrancuskiej, zarówno oporny wobec pedantyzmu rozróżnień , co wobec jałowej spekulacjifilozoficznej.Mimochodem rzuca tu Molier nowy rys tej walki z pedantyzmem, która towa-rzyszy całej jego twórczości.Dodajmy, iż sposób postawienia figur dwu filozofów świadczy,że Molier obracał się w tym świecie pojęć z zupełną swobodą: młodzieńcze studia w kole-gium przydały się na coś.Sganarela grał sam Molier; żona jego Armanda nie grała, była świeżo po słabości.DwiemaCygankami były Magdalena B�jart i panna de Brie, które obie miały swe role i w żywej prze-szłości Moliera:Pierwsza CygankaOżenisz się niedługo, dobry panie, ożenisz się niedługo.Druga CygankaPojmiesz śliczną żonkę, tak, śliczną żonkę.Pierwsza CygankaTak, żonkę, którą wszyscy będą kochali i pieścili.Druga Cyganka%7łonkę, która ci zrobi dużo przyjaciół, dobry panie, tak, dużo przyjaciół.Pierwsza CygankaDzięki niej będziesz szanowany, dobry panie, wysoce szanowany.SganarelTo wszystko bardzo ładnie.Ale powiedzcie jeszcze: nie grożą mi rogi?Druga CygankaRogi? Tobie?SganarelTak, czy nie będę rogaczem?90Pierwsza CygankaTy? rogaczem?SganarelOtóż to; będę czy nie?Cyganki wybiegają ze śmiechem, tańcząc i śpiewając.Odczytajcie całą scenę z Cygankami: nabiera ona w tym świetle pewnego dość ostrego po-smaku.Czy nieświadomie? trudno na to odpowiedzieć; to pewna, iż demon komedii ,mieszkający w Molierze, lubił się nieraz naigrawać z własnej jego ludzkiej doli.W kilka miesięcy potem nowa uroczystość dworska żąda współudziału Moliera.Od czasuprzyjęcia u Fouqueta, które biedny finansista przypłacił więzieniem, Ludwik XIV powziąłmyśl zbudowania sobie siedziby w Wersalu.Prace około upiększenia pałacu i ogrodu trwałyod jesieni 1661 do wiosny 1664; ukończenie ich miała uświetnić wspaniała uroczystość.Ofi-cjalnie zabawa była dla królowej i królowej-matki, w istocie heroiną ich była panna de laValli�re.Miano zabawy było: Rozkosze czarodziejskiej wyspy ; Ariostowa wyspa czaro-dziejki Alcyny zapłynęła jakoby do Francji, aby się stać teatrem uczt, balów, turniejów awreszcie komedii [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tematy