Arystoteles O duszy (3)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dlatego gdy chodzi o odbijanie się światła174, to zamiastutrzymywać, że widzenie po wyjściu z oka zawraca wstecz,lepiej powiedzieć, że powietrze odbiera wpływ kształtuprzedmiotu i jego barwy tak długo, jak długo jest ono ciągłe a jest istotnie ciągłe na gładkiej powierzchni; dlatego topowietrze z kolei przekazuje ruch wzrokowi jak gdybyodcisk wosku przeszedł do ostatniej granicy.ROZDZIAA XIIICiało zwierzęcia a pierwiastki.Rola zmysłu dotykuJest oczywiste, że ciało zwierzęcia nie może byćpojedyncze czyli składać się na przykład z ognia lubpowietrza.Bez zmysłu dotyku bowiem nie można miećżadnego innego zmysłu, gdyż, jak powiedzieliśmy175, każdeciało żywe jest obdarzone zmysłem dotyku.Inne pierwiastkiz wyjątkiem ziemi mogą stanowić organy zmysłów, leczwszystkie te [organy] powodują postrzeżenia tylko zapomocą czego innego, mianowicie za pomocą ciałpośredniczących [między organem a przedmiotem].Natomiast wrażenie dotykowe odbywa się za pomocąbezpośredniego kontaktu z przedmiotami i tej właśnieokoliczności zawdzięcza ono swoją nazwę.Wprawdzie i inneorgany zmysłowe postrzegają za pomocą kontaktu, lecz tenkontakt dokonuje się za pośred-nictwem czegoś innego [a nie samego organizmu].Jedentylko zmysł dotyku według ogólnego przekonania postrzegaza pomocą bezpośredniego kontaktu176.Konsekwentnie ztego rodzaju pierwiastków177 nie może stanowić ciałazwierzęcia.Nie może go stanowić również i ziemia.Dotyk bowiemjest pewnym rodzajem pośrednika" w stosunku dowszystkich właściwości dotykalnych; toteż jego organ jestzdolny odbierać nie tylko wszystkie właściwości cechująceziemię, lecz także ciepło, zimno i wszystkie inne właściwościdotykalne.Dla tej to przyczyny nie możemy dokonywaćpostrzeżeń zmysłowych za pomocą kości, włosów i tegorodzaju części [ciała] właśnie ponieważ są z ziemi.Torównież wyjaśnia, dlaczego rośliny nie odbierają wrażeńzmysłowych składają się [przeważnie] z ziemi.Bezdotyku nie ma mowy o jakimkolwiek innym zmyśle; a organtego zmysłu nie składa się ani z ziemi, ani z żadnego innegopierwiastka [jednego].Jest zatem jasne, że strata tego jedynego zmysłu, przypra-wia z konieczności zwierzęta o śmierć.W samej rzeczy jak zjednej strony nie może go posiadać żadne jestestwo, którenie jest zwierzęciem, tak z drugiej jest jedynym zmysłemkoniecznie potrzebnym, żeby coś mogło być zwierzęciem.To także tłumaczy, dlaczego inne przedmioty postrzegalne,na przykład barwa, dzwięk i zapach niszczą przez nadmiarpodniety tylko organy zmysłowe, a nie samo zwierzę chyba tylko przypadkowo178, gdy na przykład dzwiękowitowarzyszy pchnięcie lub gdy przedmioty wzroku lub za-pachu wprawiają w ruch inne rzeczy, które niszczą przezkontakt.Również smak o tyle tylko niszczy, o ile tak sięzłoży, że jest on jednocześnie dotykalny179.Natomiastnadmiar właściwości dotykalnych, na przykład gorąca,zimna, twardości niszczy samo zwierzę.Jak w każdymprzedmiocie zmysłowym nadmiar niszczy organ zmysłowy,tak i tu przedmiot dotykalny niszczy zmysł dotyku, zapomocą którego zdefiniowaliśmy zwierzę.Wykazaliśmyprzecież180, że bez zmysłu dotyku zwierzę nie może istnieć.Dla tej to przyczyny nadmiar w dotykalnych właściwościachniszczy nie tylko organ zmysłowy, lecz także samo zwierzę ponieważ jest to jedyny zmysł, który musi ono mieć.Co się tyczy reszty zmysłów, to zwierzę, jak zazna-czyliśmy181, posiada je nie na to, aby istnieć, ale by siędobrze mieć.Tak na przykład potrzeba mu wzroku, abywidzieć, bo [żyje] w powietrzu i wodzie i mówiąc ogólnie w środowisku przezroczystym; zmysłu smaku[potrzebuje]ze względu na przyjemność i ból, żebymianowicie postrzegało je w pokarmie, pożądało ich i donich się poruszało; słuchu, aby mogło odbierać pewneinformacje; wreszcie języka, żeby móc ich innym udzielać182.PrzypisyKsięga I1Słowu wiedza" odpowiada w tekście greckim słowo�� [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tematy