Mickiewicz A. Pan Tadeusz

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W dawnych czasach, póki szanowano prawa, najmo�niejsi panowie nie Smieli si� opiera�wyrokom, rzadko zdarza�y si� zbrojne napaSci, a gwa�t prawie nigdy nie uszed� bezkarnie.Wiadomy z dziejów smutny koniec ksi�cia Wasila Sanguszki i Stadnickiego, zwanego Dia-b�em.Zepsucie publicznych obyczajów Rzeczypospolitej namno�y�o zajazdów, które ci�gle miesza-�y spokojnoS� Litwy.Ks.I w.5-6:Panno Rwi�ta, co jasnej bronisz Cz�stochowyI w Ostrej Swiecisz Bramie!.Wszyscy w Polszcze wiedz� o obrazie cudownym N.P.na Jasnej Górze w Cz�stochowie.WLitwie s�yn� cudami obrazy N.P.Ostrobramskiej w Wilnie, Zamkowej w Nowogródku, tu-dzie� �yrowickiej i Boru�skiej.Ks.I w.148-9:.ale nie mySl wcale,Aby w domu S�dziego s�u�ono niedbale.Rz�d rosyjski nigdy w krajach zdobytych nie obala od razu praw i instytucji cywilnych, ale jepowoli ukazami podkopuje i roztacza.W Ma�orosji na przyk�ad utrzymano a� do ostatnichczasów Statut Litewski, ukazami odmieniony.Litwie zostawiono ca�e dawne urz�dzenie s�-dów cywilnych i kryminalnych.Obierani wi�c s� po dawnemu s�dziowie ziemscy i grodzcyw powiatach i s�dziowie g�ówni w guberniach.Ale �e apelacja idzie do Petersburga, do mno-gich ró�nego stopnia instancji, przy s�dach wi�c miejscowych ledwie pozosta� cie� dawnejpowagi tradycyjnej.388Ks.I w.150.nim si� Pan Wojski ubierze.Wojski (tribunus) bywa� niegdyS z urz�du opiekunem �on i dzieci szlachty w czasie pospoli-tego ruszenia.Od dawnego czasu urz�d ten, bez obowi�zków, sta� si� tytularnym.W Litwie jest zwyczajem, i� osobom powa�nym nadaje si� przez grzecznoS� jakikolwiek tytu�dawny, który u�ywaniem uprawnia si�.Mianuj�, na przyk�ad, s�siedzi przyjaciela swegoOboxnym, Stolnikiem lub Podczaszym, zrazu w rozmowie tylko i w korespondencji, a na-st�pnie nawet w aktach urz�dowych.Rz�d rosyjski zabrania� podobnych tytu�ów i pragn��byje SmiesznoSci� okry�, a wprowadzi� na ich miejsce tytu�owanie pod�ug rang swojej hierar-chii, do której Litwini dot�d wielki wstr�t maj�.Ks.I w.178:Podkomorzy ju� zjecha� z �on� i córkami.Podkomorzy, niegdyS urz�dnik znakomity i powa�ny, Princeps Nobilitatis, za rz�du rosyjskie-go sta� si� tylko tytularnym.S�dzi� jeszcze niekiedy sprawy graniczne, ale na koniec i t� cz�S�jurysdykcji utraci�.Teraz zast�puje czasem marsza�ka i mianuje komorników, czyli mierni-czych powiatowych.Ks.I w.248:Wojski z woxnym Protazym ze Swiecami w sieni.Woxny albo jenera�, wybrany uchwa�� trybunalsk� lub s�dow� ze szlachty osiad�ej, roznosi�pozwy, og�asza� intromisje, robi� wizje, przywo�ywa� aktoraty etc.Pospolicie drobna szlachtaurz�d ten sprawowa�a.Ks.I w.439:Biegali wszyscy za nim jakby za rarogiem.Raróg, ptak z gatunku jastrz�bia.Wiadomo, �e za jastrz�biami drobne ptastwo, szczególniejasku�ki, t�umnie up�dzaj� si�.St�d przys�owie: Lata� jak za rarogiem.Ks.I w.525:�e Bonapart czarowa�.Mnóstwo kr��y powieSci mi�dzy prostym ludem rosyjskim o czarach Bonapartego i Suwaro-wa.Ks.I w.576:Asesora z Rejentem wzmog�a si� upartaAsesorowie sk�adaj� policj� ziemsk� powiatu.Wedle ukazów czasem bywaj� obierani przezobywateli, czasem naznaczeni od rz�du; ci ostatni zowi� si� koronni.S�dziowie apelacyjnizowi� si� tak�e asesorami, ale tu nie o nich mowa.389Rejenci aktowi zarz�dzaj� kancelari�, dekretowi pisz� wyroki, wszyscy zaS mianowani z r�kipisarzów s�dowych.Ks.I w.790:Co by rzek� wojewoda Niesio�owski stary,Józef hrabia Niesio�owski, ostatni wojewoda nowogrodzki by� prezesem rz�du rewolucyjne-go w czasie powstania Jasi�skiego.Ks.I w.796:Bia�opiotrowiczowi samemu odmówi�!.Jerzy Bia�opiotrowicz, ostatni Pisarz W.Ks.Litewskiego, czynnie nale�a� do powstania Li-twy pod Jasi�skim.S�dzi� wi�xniów stanu w Wilnie.M�� dla cnot i patriotyzmu bardzo sza-nowany w Litwie.Ks.I w.850:Woxny pas mu odwi�za�, pas s�ucki, pas lity.W S�ucku s�awna by�a fabryka z�otog�owu i pasów litych na ca�� Polsk�; udoskonalona stara-niem Tyzenhauza.Ks.I w.872:By�a to trybunalska wokanda.Wokanda - w�ska, pod�ugowata ksi��eczka, na której spisywano nazwiska stron procesuj�-cych wedle porz�dku aktoratów.Ka�dy adwokat i woxny musia� mie� takow� wokand�.Ks.I w.923:Rzuci� w oczy Francuzów sto krwawych sztandarów.Jenera� Kniaziewicz, wys�any przez armi� w�osk�, z�o�y� Dyrektoriatowi zdobyte chor�gwie.Ks.I w.924:Jak Jab�onowski zabieg�, a� k�dy pieprz roSnie.Ksi�� Jab�onowski, dowodz�cy Legi� Naddunajsk�, umar� w Saint Domingo i ca�a prawieLegia tam zgin�a.W emigracji jest kilku weteranów pozosta�ych z owej nieszcz�snej wypra-wy, mi�dzy innymi jenera� Ma�achowski.Ks.II w.228:I w organ i w rozliczne instrumenty gra�a.W dawnych zamkach stawiano na chorach organ.390Ks.II w.282:I czarn� mu polewk� do sto�u podano.Czarna polewka, podana u sto�u paniczowi staraj�cemu si� o r�k� panny, oznacza�a rekuz�.Ks.II w.501:Lub z wicin bierze ziarna w najlepszym gatunku.Wiciny s� to wielkie statki na Niemnie, któremi Litwini prowadz� handel z Prusami, sp�a-wiaj�c zbo�a i bior�c w zamian za nie towary kolonialne.Ks.II w.822:Ksi�� Dominik, kiedym z nim razem polowa�.Ks.Dominik Radziwi��, wielki mi�oSnik polowania, emigrowa� do Ksi�stwa Warszawskiegoi wystawi� w�asnym kosztem pu�k jazdy, którym dowodzi�.Umar� we Francji.Na nim zgas�alinia m�ska ksi��t na O�yce i NieSwie�u, najwi�kszych panów w Polszcze i zapewne w Eu-ropie.Ks.II w.823 -824:.z jenera�em Mejenem.Mejen odznaczy� si� w wojnie narodowej za KoSciuszki.Dot�d pokazuj� pod Wilnem okopyMejenowskie.Ks.III w.264-265:Panienki za wysmuk�ym goni� borowikiem,Którego pieS� nazywa grzybów pó�kownikiem.Znajoma w Litwie pieS� gminna o grzybach wychodz�cych na wojn� pod wodz� borowika.W tej pieSni opisane s� w�asnoSci grzybów jadalnych.Ks.III w.620:Nasz malarz Or�owski.Znany malarz rodzajowy; na kilka lat przed Smierci� malowa� zacz�� pejza�e.Umar� niedaw-no w Petersburgu.Ks.III w.750-751:Dwie pjawki.Pies zowie si� Sprawnikiem, a suka Strapczyn�.Rodzaj psów angielskich, ma�ych i silnych, zwanych pijawkami , s�u�y do �owów na wiel-kiego zwierza, szczególniej niedxwiedzia.391Sprawnik, czyli kapitan sprawnik, naczelnik policji ziemskiej.- Strapczy, rodzaj prokurorarz�dowego.Urz�dnicy ci, maj�c cz�sto sposobnoS� nadu�ywania w�adzy, w wielkim s� obrzy-dzeniu u obywateli.Ks.IV w.9:Uko�ysany, marzy� o wilku �elaznym.Pod�ug tradycji, wielki ksi�� Gedymin mia� sen na Górze Ponarskiej o wilku �elaznym i zarad� wajdeloty Lizdejki za�o�y� miasto Wilno.Ks.IV w.20:Ostatni król, co nosi� ko�pak Witoldowy.Zygmunt August by� podniesiony staro�ytnym obyczajem na stolic� Wielkiego Ksi�stwa Li-tewskiego, przypasa� miecz i koronowa� si� ko�pakiem.Lubi� bardzo mySliwstwo.Ks.IV w.27:Czy �yje wielki Baublis.W powiecie rosie�skim, w maj�tnoSci Paszkiewicza Pisarza ziemskiego, rós� d�b znany podimieniem Baublisa, niegdyS w czasach poga�skich czczony jak Swi�toS�.We wn�trzu tegowygni�ego olbrzyma Paszkiewicz za�o�y� gabinet staro�ytnoSci litewskich.Ks.IV w.30:Czy kwitnie gaj Mendoga pod famym koScio�em?Niedaleko fary nowogrodzkiej ros�y staro�ytne lipy, których wiele wyci�to oko�o roku 1812.Ks.IV w.40-41:Wszak ów d�b gadu�aKozackiemu wieszczowi tyle cudów Spiewa!Ob.poema Goszczy�skiego Zamek Kaniowski.Ks.IV w.248:Ko�omyjek z Halicza.Ko�omyjki - piosenki ruskie w rodzaju mazurów polskich.Ks.IV w.262-263:.zna� si� dobrze na handlu zbo�owym,Na wicinnym.Ob.przyp.do ks.II w.501.392Ks.IV w.277 i 279:.miejsce.Zwane pokuciem.Zaszczytne miejsce, gdzie dawniej stawiano bogów domowych, gdzie dot�d Rosjanie zawie-szaj� obrazy.Tam wieSniak litewski sadza goScia, którego chce uczci�.Ks.IV w.536-537:Orze�, gdy mu dziób stary tak si� w kab��k skrzywi,�e zamkni�ty na wieki ju� gard�a nie �ywi.Dzioby wielkich ptaków drapie�nych z wiekiem coraz bardziej zakrzywiaj� si� i na koniecwierzchnie ostrze, zagi�wszy si�, dziób zamyka, i ptak z g�odu umiera� musi [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tematy